Teikn på nær kommande kalving

• Drektigheitslengd 278 dagar i snitt NRF. Obs! Fjøsloggen viser 280 dagar

• Temperatur, årstid, kjønn, tvilling, farrase, laktasjonsnr, kviger ca. 2 dagar kortare

• Jurfylling av råmjølk: 7-14 dagar

• Større fødselsåpning: 1-4 dagar

• Slappe sener rundt halen: 12-24 timar

• Temperatur ned 0,5-1°C, men temperatur mellom kyr kan au variere

• Slim kjønnsopning: 1 dag og litt meir før, “propp” nær kalving

• Kalvingssena heilt slappe rundt halen: 12-24 timar

• Høg hale: ca. 4 timar

• Matlyst mindre siste dag og “gøymer” seg

• Spente, fylte “fluffy” spenar nær kalving og eventuelt lekkasje

Når flytte ku/kvige?

Generelt bør ein flytte ku/kvige før kalvinga har starta. Har opningsstadiet av kalvinga allereie begynt så er det betre å la kua/kviga vera der ho er og vente til vasskalven, “den blå ballongen”, har kome eller ein ser i klauver i fødselsvegen før ein flytter ho. Dette på grunn av at kalvinga kan stoppe heilt opp om ein flytter mordyret under oppblokkinga. Særleg kviger kan bli stressa og kalvinga stoppar opp og dermed er det auka sjanse for dødfødsel.

«kalvinga kan stoppe heilt opp om ein flytter mordyret under oppblokkinga»

Når skal ein hjelpe kua under kalvinga?

Når kua har drive på i 1 time med utdriving av kalven, altså at vasskalven har kome. “Two hooves two hours « fortel oss att når kua har drive på i to timar og ein ser berre i to klauver, så er det på tide å hjelpe til for å unngå dødfødsel. Å begynne å dra i kalven tidleg i utdrivingsfasen kan skape meir kalvingsproblem. Ein må ha noko is i magen, men det er au greitt å vite når kua sette i gang. God overvåkning av kalvinga må seiast å vera smart!

Kva er normal oppførsel hjå den nyfødte kalven?

Kalven bør løfte på hovudet innan 3 minutt, komme seg opp i brystleie på 5 minutt og prøve å reise seg på 20 minutt og reise seg spontant på 1 time (sjå tabell 1).

Råmjølk fort som mogleg!

Så kjem ein ikkje unna råmjølksmaset denne gongen heller. Generelt gjeld det å få i kalven råmjølk så raskt som mogleg etter fødsel og i alle fall innan 2 timar. Om du har tilfelle av navleinfeksjon og leddinfeksjon i besetninga di, så er det dessverre teikn på for lite råmjølk eller for dårleg kvalitet attåt miljøfaktorar elles. Har du problem med sjukdom på kalvane, så fokuser på råmjølk og spraying av navlestreng like etter kalving og miljøet elles. Viser til artikkel Buskap 1/2024 «Den livsviktige råmjølka» for meir detaljar om råmjølk (sjå buskap.no).

Klikk gjerne inn på Tine sin kalvebrosjyre au. Vi anbefaler mjølkeforing på minst 8 liter/dag: medlem.tine.no/fag-og-forskning/ny-digital-brosjyre-godt-kalveoppdret.

Når dør kalven?

Frå utlandet er det rapportert om at i dei aller fleste tilfelle lever kalven når kalvinga startar og 75 prosent av kalvane som dør raskt gjer det innan 1 time etter kalving. Det er kalven som startar kalvinga ved at det blir skilt ut kortisol i hjernen til kalven som kjem over i blodet til kua og dermed startar fødselen. Ved fødselshjelp er det 2,5 gongar meir sannsynleg med sjukdom hjå kalven dei første 45 dagane av livet. Stress for mordyret gjer au at kalvinga tek lengre tid og med fare for oksygenmangel og svakfødt kalv med dårleg sugevne. Stress og kalving i fellesareal og manglande tilsyn er hovudårsakene til dødfødsel.

Som sagt, mykje av tapet på kalv er innan 1 levedøgn, deretter kan ein legge til tapet på inntil ca. 1 månaders levetid, sjå figur 1. Og til slutt tapet mellom 1 månad og 180 dagar som er definisjonen på kalveperioden. Kva ligg tapet på i di besetning og når mistar du kalvane? Mykje av tapet innan 1 månads alder er tidleg sjukdom som navleinfeksjon og/eller leddinfeksjon og eventuelt diaré. Luftvegsinfeksjon kjem ofte seinare og ikkje sjeldan har det vore ei historie med diaré på kalven tidlegare før luftvegsinfeksjon. Dei besetningane som ser ut til å tape mest kalv, har ofte tap på eldre kalvar, slik rundt 2-5 månaders alder, ofte med gjentakande behandling mot luftvegsinfeksjon.

Oversikt eige kalvetap

Det raskaste er nok å gå inn på Dyrevelferdsindikatoren og delindikator kalv og sjå kor mykje du mistar i løpet av året fordelt på abort/kasta, dødfødde, krepert/sjølvdaud, avliva og behandlingar, sjå tabell 2. På landsbasis så har vi mange besetningar utan kalvetap, eller lågt tap, og ein del del som ligg på 8-10 prosent. Ligg du på 20-30 prosent i tap så har du eit alvorleg problem i besetninga di, og må gjera tiltak! Så høgt kalvetap går både på dyrevelferd og gjev svekka omdømme for næringa, samt dårleg økonomi. Til slutt, høgt kalvetap gjev auka risiko for smittsam sjukdom ved innkjøp av livdyr på grunn av for lite påsett i besetninga!

«Stress og kalving i fellesareal og manglande tilsyn er hovudårsakene til dødfødsel»

Håp om mindre kalvetap

Men det kan vera ljos i ende av tunnelen. På landsbasis har delindikator kalv i Dyrevelferdsindikatoren faktisk snudd og blitt mindre negativ. Det kan bety mindre kalvetap og sjukdom hos kalv så la oss håpe at trenden fortsett gjennom vinteren som jo er den låkaste perioden på året for kalvane. Så ser ein au i figur 1 variasjon i tap mellom fylke og her kan det vera noko å strekke seg etter.